Rủi ro và tổn thất trong bảo hiểm vận tải đường biển

Vận chuyển bằng đường biển là phương thức nhiều doanh nghiệp lựa chọn để xuất nhập khẩu để tiết kiệm chi phí, tuy nhiên vẫn có những rủi ro tai nạn không thể tránh khỏi do thiên nhiên và con người. Dưới đây là một số phân loại về rủi ro và tổn thất trong vận tải đường biển được bảo hiểm chi trả.

Bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu bằng đường biển là gì?

Là một dạng bảo hiểm được áp dụng đối với hàng hóa, tài sản hay vật thể được vận chuyển bằng đường biển từ địa điểm này sang địa điểm khác. Đơn vị cung cấp bảo hiểm sẽ cam kết trả phí bảo hiểm cũng như bồi thường cho bên được bảo hiểm trong trường hợp xảy ra những rủi ro, thiệt hại đối với hàng hóa trong quá trình bảo hiểm.

>> Tìm hiểu thêm:

Ba loại rủi ro trong bảo hiểm hàng hải

Rủi ro thông thường

Rủi ro mắc cạn (stranding): Là hiện tượng mà con tàu đi vào chỗ nước cạn do vô tình hoặc thủy triều. Đáy tàu chạm với đáy biển hoặc chướng ngoại vật mà tàu cần sự hỗ trợ của ngoại lực để thoát ra, rủi ro mắc cạn bao gồm luôn cả rủi ro mắc kẹt.

Rủi ro chìm tàu (sinking): là hiện tượng mà con tàu chìm hẳn xuống nước làm cho hành trình bị hủy bỏ hoàn toàn.

Rủi ro cháy (Fire): Là hiện tượng mà xảy ra cháy nổ do kỹ thuật hay hàng hóa chứa trên tàu. Thường trong rủi ro này chia ra 2 loại cháy bình thường và cháy nội tỳ. Cháy bình thường là do những nguyên nhân khách quan như thiên tai, buộc phải tiêu hủy hoặc do sơ suất của người không được bảo hiểm. Cháy nội tỳ là do tính chất của hàng hóa chuyên chở có thể tự động bốc cháy như than, gas,… Công ty bảo hiểm chỉ bồi thường cho trường hợp cháy bình thường.

Rủi ro va chạm (collision): là hiện tưỡng mà tàu, phương tiện vận chuyển đâm hoặc va chạm với bất kỳ vật nào khác nước (bao gồm cả băng).

Rủi ro vứt bỏ hoặc ném xuống biển (Jettision): là hành động bỏ của cứu lấy người. Tức là thuyền trưởng quyết định vứt trang thiết bị hoặc hàng hóa xuống biển nhắm cứu tàu. Ví dụ như chở hàng nguy hiểm khi xảy ra cháy nổ, được lệnh của thuyền trưởng thủy thủ có thể vứt container của bạn xuống biển để cứu tàu.

Rủi ro mất tích (missing): Là trường hợp mà tàu không thể đến được cảng quy định trong hợp đồng hoặc sau một khoảng thời gian quy định kể từ ngày tàu bị mất tín hiệu. Các nước khác nhau thì có quy định khác nhau với thời gian quy định này. Chẳng hạn, Pháp – 6 tháng với hành trình ngắn, 12 tháng với hành trình dài; Anh – gấp 3 lần thời gian hành trình nhưng không nhỏ hơn 2 tháng và không lớn hơn 6 tháng; Việt Nam chúng ta quy định 3 lần thời gian hành trình nhưng không nhỏ hơn 3 tháng.

Rủi ro có bảo hiểm riêng

Là rủi ro đặc biệt và phi hàng hải như đình công, chiến tranh. Đây là những bảo hiểm chỉ có khi khách hàng mua thêm, mua riêng.

Với trường hợp Khách hàng chỉ mua bảo hiểm thông thường thì công ty bán bảo hiểm sẽ không chịu trách nhiệm cho những rủi ro này.

Rủi ro loại trừ

Là những rủi ro không được bảo hiểm (mua cũng không bán) với bảo hiểm hàng hải trong những trường hợp sau:

· Buôn lậu (Contraband)
· Lỗi của người được bảo hiểm (Insured’s fault)
· Tàu không đủ khả năng đi biển (Unseaworthiness)
· Tàu đi chệch hướng (Deviation)
· Nội tỳ (Inherent Vice)
· Ẩn tỳ (Latent Defect)
· Mất khả năng tài chính của chủ tàu

Phân loại tổn thất

Căn cứ vào mức độ và quy mô tổn thất được chia làm 2 loại:

Tổn thất toàn bộ

Là khi hàng hóa bị hư hại 100%, mất khả năng sử dụng. Có 2 loại tổn thất toàn bộ:

Loại 1: Tổn thất toàn bộ thực sự

Là khi bị sự cố khiến cho hàng hóa bị hư hại hoàn toàn, không còn giá trị sử dụng và hình dáng như ban đầu, hoặc người sử dụng bảo hiểm bị mất quyền sở hữu với hàng hóa đó.

Có thể là do hàng hóa đăng ký bảo hiểm bị cháy, nổ, bị thối do ngấm nước (đối với nông sản như gạo, ngô,…). Hoặc trường hợp người sử dụng bảo hiểm bị mất khả năng sở hữu hàng hóa vì lý do hàng mất tích hoặc tàu bị chìm.

Loại 2: Tổn thất toàn bộ ước tính

Đối với trường hợp bất khả kháng, rơi vào tình trạng tổn thất toàn bộ thực sự hoặc là những chi phí sửa chữa tàu và vận chuyển hàng hóa đến nơi bằng hoặc cao hơn giá trị thực của hàng hóa được vận chuyển.

+ Trường hợp 1: Trường hợp tổn thất toàn bộ thực sự chắc chắn xảy ra. Ví dụ, một con tàu chở gạo từ Việt Nam sang Mỹ để xuất khẩu, đi được nửa đường thì gạo bị ngấm nước và có dấu hiệu bị ẩm, và khi sang tới Mỹ gạo chắc chắn sẽ bị hư, sẽ xảy ra tình trạng tổn thất toàn bộ thực sự.

+ Trường hợp 2: Xét về mặt tài chính là tổn thất toàn bộ trong trường hợp vận chuyển hàng về từ nước ngoài về Việt Nam mà trên dọc dường tàu bị hỏng máy bắt buộc phải cập cảng 1 nước khác để sửa chữa. Trong quá trình sửa chữa tàu cần phải dỡ hàng xuống để bảo quản, chi phí lưu hàng ở cảng, và xếp hàng lên tàu sau khi tàu sửa xong. Tổng chi phí cho các hoạt động này có thể bằng hoặc lớn hơn giá trị bảo hiểm của lô hàng.

Đối với trường hợp bị tổn thất toàn bộ ước tính, người sử dụng bảo hiểm có thể từ bỏ hàng hóa. Tức là từ bỏ mọi quyền lợi liên quan đến hàng hóa hoặc là sự tự nguyện của người sử dụng bảo hiểm chuyển quyền sở hữu hàng hóa cho người bảo hiểm để đòi bồi thường toàn bộ.

Muốn làm thủ tục từ bỏ lô hàng cần hoàn tất các quy định sau:
– Lập văn bản Tuyên bố từ bỏ hàng hóa ( notice of abandonment ) để gửi cho người cung cấp bảo hiểm.
– Quyết định từ bỏ hàng hóa chỉ có hiệu lực khi hàng hóa đang được vận chuyển và chưa bị tổn thất toàn bộ thực sự.
– Khi văn bản từ bỏ hàng hóa đã được sự đồng thuận của bên cung cấp bảo hiểm thì sẽ không được thay đổi, quyền sở hữu hàng hóa sẽ thuộc về người cung cấp bảo hiểm và người sử dụng bảo hiểm được đòi bồi thường toàn bộ.

Tổn thất bộ phận

Là tổn thất một phần nhỏ thuộc một hợp đồng bảo hiểm. Ví dụ, với lô hàng 5 tấn trong quá trình vận chuyển bị hư hại 1 tấn. Đó gọi là tổn thất bộ phận.

Căn cứ vào trách nhiệm và quyền lợi, tổn chất được phân thành 2 loại:

Tổn thất riêng

Là loại tổn thất của từng loại quyền lợi do thiên tai, tan nạn bất ngờ. Ví dụ, trên đường chở hàng sang Mỹ thì vô tình bị sét đánh trúng làm hỏng hàng hóa của chủ hàng B, thì trường hợp này anh B phải tự chịu trách nhiệm cho thiệt hại hoặc thanh toán với công ty bảo hiểm. Chủ tàu sẽ không chịu trách nhiệm trong trường hợp này.

Tổn thất chung

Là thiệt hại xảy ra do quyết định phải hy sinh, làm hư hại hàng hóa một cách cố tình và hợp lý nhằm mục đích cứu tàu, hàng hóa và cước phí trên chuyến tàu đó khỏi tổn thất nặng hơn.

Có hai loại tổn thất chung

– Hy sinh tổn thất chung: là những phần thiệt hại hoặc tổn thất về chi phí do hậu quả của một hành động nhằm mục đích cứu tàu.

– Chi phí tổn thất chung: Chi phí này phải trả cho bên thứ ba trong việc cứu hàng, tàu, cước phí thoát nạn và chi phí tiếp tục cuộc hành trình. Bao gồm: Chi phí ra vào cảng dọc đường để lánh nạn, chi phí lưu kho ngắn hại tại cảng đó, chi phí sửa chữa tạm thời cho những hư hại của tàu, chi phí cho nhiên liệu phát sinh.

Nguồn: Tổng hợp

>> Xem thêm